Çankırı'nın kırsal kalkınma stratejileri içinde kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel süt ürünlerinin kritik bir rol oynadığı ortaya çıktı.
Çankırı Karatekin Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüdayi Ercoşkun, bölgenin geleneksel süt ürünlerinin ekonomik ve kültürel değerini vurguladı. Çankırı'nın zengin süt üretim geçmişi, kırsal ekonominin güçlendirilmesinde ve kültürel mirasın korunmasında büyük bir potansiyele sahip. Ancak modernleşme ve endüstriyel üretim süreçlerinin yaygınlaşması, geleneksel süt ürünlerinin üretimini tehdit ediyor. Doç. Dr. Ercoşkun, Çankırı'nın geleneksel süt ürünleri üretiminin, yerel ekonomi ve kültürel miras açısından büyük bir öneme sahip olduğunu belirtti.
Geleneksel Süt Ürünlerinin Rolü
Çankırı'nın geleneksel süt ürünleri arasında peynir, yoğurt, ayran ve kaymak gibi ürünler öne çıkıyor. Bu ürünler, bölgenin günlük beslenme alışkanlıklarının bir parçası ve kültürel mirasının önemli bir yansımasıdır. Ancak, modern tarım tekniklerinin eksikliği ve endüstriyel üretim süreçleri, bu ürünlerin üretimini tehdit etmektedir. Doç. Dr. Ercoşkun, geleneksel süt ürünlerinin ekonomik katkılarına dikkat çekti. Bu ürünlerin üretimi, kırsal bölgelerde istihdam yaratırken, aynı zamanda bölgesel turizme de katkıda bulunabilir. Geleneksel süt ürünlerinin pazar erişiminin artırılması ve tanıtım stratejilerinin güçlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
Çankırı’nın En Belirgin Geleneksel Süt Ürünleri
• Kurutulmuş Yoğurt (Keş): Anadolu mutfağında yaygın olarak kullanılan ve besleyici değeri yüksek bir üründür; yoğurdun suyunun alınarak yoğunlaştırılmasıyla elde edilir. Çankırı'da bu geleneksel ürün "keş" olarak bilinir. Keş, yoğurdun suyu iyice alındıktan sonra topak haline getirilip kurutulmasıyla yapılır ve genellikle el yapımıdır. Çankırı'nın kırsal bölgelerinde hazırlanan keş, bölgenin mutfak kültüründe önemli bir yer tutar ve çeşitli yemeklerde, çorbalarda veya doğrudan atıştırmalık olarak tüketilir. Hem yüksek protein ve kalsiyum içeriğiyle besleyici bir seçenek sunar hem de Çankırı'nın kültürel mirasının bir parçası olarak ekonomik ve sosyal yaşama katkıda bulunur. Keş'in geleneksel üretim yöntemleri, bu ürünün özgünlüğünü ve bölgenin zengin kültürel mirasını korur.
• Küpecik Peyniri: Çankırı'nın geleneksel ve özgün peynir çeşitlerinden biridir ve bölgenin zengin süt ürünleri geleneğinin bir parçasıdır. Peynir, adını yerel olarak kullanılan küpecik (veya küpe) adı verilen peynir kalıplarından alır ve özel bir üretim sürecine sahiptir. Küpler sırlı veya sırsız tercih edilebilmektedir. Yapımında süt yağı alınmaz, süt ve peynir altı suyu tam olarak kullanılır. Peynir, küpe adı verilen kalıplara konulur, ağzı bir bezle örtülüp bağlanarak toprağa ağzı aşağıya gelecek şekilde gömülür. Bu olgunlaştırma yöntemi, peynirin zengin bir tat ve sert bir doku geliştirmesine olanak tanır. Zamanla peynirin yağı artar, bu da peynirin daha kremamsı ve lezzetli bir hale gelmesini sağlar. Çankırı'nın dağlık ve yaylalık bölgelerinde elde edilen süt, peynirin karakteristik özelliklerini belirler. Küpecik peyniri, hem yerel tüketim hem de yöresel pazarlar için önemli bir ürün olarak öne çıkar ve bölgenin geleneksel peynir üretim yöntemlerini yaşatır. Bu peynir, Çankırı'nın süt ürünleri kültürünün bir yansıması olarak, hem lezzeti hem de tarihi önemiyle bölgenin gastronomik zenginliğine katkıda bulunur.
• Çerkeş Peyniri: Çankırı'nın Çerkeş ilçesine özgü geleneksel bir peynir türüdür ve genellikle koyun sütünden yapılır. Süt, peynir mayası eklenip pıhtılaştırıldıktan sonra kesilir, süzülür ve tuzlanarak olgunlaşmaya bırakılır. Peynir, tuzlu ve hafif asidik bir tat profiline sahip olup, sert ve kuru bir dokuya sahiptir. Genellikle kahvaltılarda, mezelerde ve salatalarda kullanılır. Çerkeş peyniri, Çerkeş'in yerel peynir üretim kültürünün önemli bir parçasıdır ve bölgenin gastronomik mirasını yaşatır.
Karşılaşılan Zorluklar ve Çözüm Önerileri
Doç. Dr. Ercoşkun, geleneksel süt ürünlerinin üretiminde karşılaşılan en büyük zorlukların modernleşme ve endüstriyelleşme olduğunu belirtti. Bu sorunların aşılması için geleneksel üretim yöntemlerinin modern tekniklerle birleştirilmesi gerektiğini vurguladı. Ayrıca, eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarıyla genç üreticilere geleneksel yöntemlerin aktarılmasının önemine değindi.
Sonuç ve Gelecek Perspektifleri
Doç. Dr. Hüdayi Ercoşkun, Çankırı'nın geleneksel süt ürünlerinin korunmasının, kırsal kalkınma stratejilerinde kritik bir rol oynadığını ifade etti. Geleneksel üretim yöntemlerinin desteklenmesi ve bu ürünlerin ekonomik ve kültürel değerinin artırılması, Çankırı'nın kırsal kalkınmasının başarısı için önemli adımlardır. Çankırı'nın geleneksel süt ürünleri, bölgesel kalkınma sürecinde hem ekonomik hem de kültürel açıdan büyük bir potansiyele sahiptir ve bu potansiyelin değerlendirilmesi gerekmektedir. Çankırı geleneksel olarak koyun-keçi yetiştiriciliğine uygun bir yapıya sahiptir. Sulanabilir arazinin az oluşu, mera varlığı ve engebeli arazisi tarihte Çankırı'yı kuru tarım ve küçükbaş hayvancılık merkezi yapmıştır. Çankırı'daki koyun ve keçi yetiştiriciliği, tarih boyunca bölgenin ekonomik ve kültürel yapısında önemli bir rol oynamıştır. Günümüzde, geleneksel yöntemlerle yapılan koyun-keçi yetiştiriciliği, bölge ekonomisine katkıda bulunurken kültürel mirası da yaşatmaktadır. Yün ve süt ürünleri, hem yerel hem de dış pazarlar için değerli ticari ürünler olarak öne çıkmaktadır.