İnsanlığın var oluşuyla birlikte ilk yerleşimin başladığı Devrez Vadisi; tarihi, kültürel yapısı ve binlerce yılda meydana gelen kaya oluşumlarıyla, Kurşunlu (Karacaviran) yöresinin en önemli tarihi, doğal ve kültürel zenginliğinin başında gelmektedir.
İç Paflagonya yüzey araştırmalarında belirtildiği üzere; Devrez Vadisi’nde yer alan Kızılca köyü ve Dumanlı köyünde, insanlık tarihinin ilk evreleri olan Paleolitik Çağa (M.Ö. 2.5 Milyon-10 Bin) işaret eden bulgulara rastlanmıştır. Bölgede yapılan yüzey araştırmaları kapsamında Alt Paleolitik Çağa denk gelen (M.Ö. 2.5 Milyon-200 Bin), Kızılca köyünde bir taş alet, Dumanlı köyünde ise beş farklı taş alet bulunmuştur.
Devrez Vadisi’nde korunması gereken kültür miras olarak Gavur Kalesi, Müslüman Kalesi ve Dumanlı Kalesi Çankırı İl Kültür Müdürlüğünce arkeolojik sit alanı statüsünde tescillenerek envantere alınmıştır. Ortaya çıkan verilerde göstermektedir ki, Devrez Vadisi on binlerce yılda gizemli tarihi ile geleceğimize bırakacağımız korunması gereken en önemli bir mirastır. Üzerinde Hitit, Roma, Selçuklu ve Osmanlı medeniyetinin izlerini taşıyan Devrez Vadisi, aynı zamanda Anadolu’nun en eski medeniyetini kuran Hititlerle Kaşkalar arasında yaşanan güç mücadelesinde de bir sınır olmuştur. Bu nedenle bölgede çok sayıda Hitit ileri sınır karakolları olduğu düşünülmektedir. Bölge, Batı Karadeniz ile İç Anadolu, Avrupa ile Asya arasında geçiş noktasında yer alan kozmopolit yapısıyla stratejik bir konumda yer almaktadır.
Devrez Vadisi, Kurşunlu ilçe sınırlarını kapsayan kesiminde, 35 kilometre boyunca, derin vadilerde akmaktadır. Vadinin başlangıcında Sakaeli Kaya Mezarları, Peribacaları, su değirmeni harabeleri, Sünürlü eski köy yerleşimi, Yedikapılı Kaya Mezarları ve kaya yerleşimleri, Mamu Köprüsü, Sumucak Demiryolu Köprüsü, Eskiahır Yeraltı Şehri ve yüzlerce kaya yerleşimleri görülebilmektedir.
Kendinizi tarihin içerisinde bir vahada gibi hissettiğiniz, saklı kalmış bir cennet olan Devrez Vadisi’nin değeri maalesef kamuoyunda yeterince bilinmemektedir.
Devrez Çayı’na lağım akıtılmakta, çevredeki ahırlardan hayvansal atıklar boşaltılmakta, çayda canlı yaşamı tehlikeye düşürülerek çevre kirliliği oluşmaktadır.
Vadi yüzeyinde on binlerce yılda oluşan kaya oluşumları, mucur üretiminde hammadde elde etmek üzere taş ocaklarına verilmekte, kayalıklar bilinçsizce kepçe darbeleri ile yok edilerek vadinin doğal güzelliğine büyük darbe vurulmaktadır.
İyi niyetli olmasına rağmen çoğu zaman yer ve yöre adları farklı şekilde kullanılmakta, kamuoyunda bilgi kirliliğine yol açmaktadır. Adını Devrez Çayı’ndan alan vadinin tüm platformlarda ‘Devrez Vadisi’ şeklinde isimlendirilmesi gerektiğine inanıyoruz.
Devrez Vadisi’nin daha fazla tahrip edilmemesi için, baraj dışında kalan uygun kısımlarının tespit edilip, doğal sit alanı ilan edilerek koruma altına alınması gerektiğini savunuyorum.
İlkbahar ve sonbahar aylarında yürüyüş gruplarının ziyaret ettiği vadi, ‘İncegeliş Tuz Yolu Tematik Kültür Rotası’nda yer almaktadır. Bir grup arkadaşımızla birlikte gönüllü olarak sürdürdüğümüz tanıtım çalışmaları sonucunda vadimizi doğaseverlerin dikkatlerine sunduk. Bu kapsamda 3 etap halinde yürünen bilen vadinin GPRS kayıtlarını oluşturduk ve binlerce fotoğraf, aksiyon kamera ve havadan çekimlerini gerçekleştirdik. İlkbahar ve Sonbahar ayalarında Ankara ve İstanbul başta olmak üzere yerli ve yabancı yürüyüşçülerin akın ettiği Devrez Vadisi Tur firmaları ve doğa kulübelerinin lokasyonları arasına alındı. Ne yazık ki bütün bu tanıtım çapaları sonucunda peri bacalarına giden yola daha kolay ulaşım için Orta Kaymakamlığınca asfalt atılacağı Anadolu Ajansı tarafından servis edildi. Eğer böylesi bir girişim gerçekleşirse tarihi bir hata olacaktır. Uzun gölde betonarme yapılar yıkılırken ve doğallığa dönüş yapılırken, bizim doğal olan yerlerimizin betonlaştırılması kabul edilemez. Derhal bu yanlış karardan dönülmelidir. Devrez Vadisinin Frigyalılar, Paflogonlar, Romalılar, Danişmentliler, Selçuklular, Osmanlı’dan geleceğimize kalan kültürel mirastır. Binlerce yılda oluşan kaya oluşumlarının tahrip edilerek geleceğimizin bu güzellikleri görme hakkını engelleyemeyiz.
Devrez Vadisi’nin Çankırı ilimiz ile Orta, ve Kurşunlu ilçemizin turizmine büyük katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Yöre halkını konunun önemini anlamaya ve vadisine sahip çıkmaya; yetkilileri daha sorumlu ve takipçi davranmaya; akademisyenleri ise yöreye daha ilgili olmaya içtenlikle ve ivedilikle davet ediyoruz.
Devrez Vadisi’nin korunması, restorasyonu, yerel ve uluslar arası zeminde insanlığa tanıtımı ve gelecek nesillere olduğu gibi aktarılabilmesi için Doğal SİT alanı ilan edilmelidir.
Saklı Cennet Devrez Vadisi Foto Galerisine -TIKLA GİT -
Linke tıklayarak Devrez Vadisi Köpürlü-Sumucak yürüyüş rotasına ulaşabilirsiniz: https://tr.wikiloc.com/gezi-yuruyus-rotalari/kopurlu-sumucuk-devrez-vadisi-yuruyusu-51853517
