Çankırı müzesi bahçesinde sergilen “Hekim Barbas Yazılı Anıtı”, Çankırı’nın tıp alanında köklü bir tarihi geçmişe sahip olduğunu ortaya çıkartıyor.
Kurşunlu Tarih Araştırmaları Derneği yayınlarından çıkan 1. Uluslararası Tarihi Kurşunlu Kongresi bildiri kitabında, “Hekim Barbas Yazılı Anıtı” Çankırı (Gangra) bölgesinde bin beş yüz yıllık bir tıp geleneğinin olduğu tarihi gerçeğini belgeleriyle gözler önüne seriyor.
Kurşunlu’nun Eskiahır köyünde 1960’lı yıllarda köy muhtarı Satılmış Kaya tarafından 2.50 metre yüksekliğinde 24 satırdan oluşan bir yazıt bulundu. Satılmış Kaya’nın yazıtı okutma girişimleri hep sonuçsuz kaldı. Taki İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden Araştırmacı-Yazar Dr. İsmail Kaygusuz’un Eskiahır köyüne yolu düşene kadar.
Edebiyat Fakültesi Klasik Arkeoloji ve Filoloji bölümlerinde uzman olarak Grekçe-Eski Yunanca dersleri veren Dr. İsmail Kaygusuz, taşa işlenen Grekçe yazıtı çözen isim oldu. Mezar yazıtı bölgenin Eskiçağ kültür tarihine yeni ve önemli yorumlar getiren bilgiler içeriyordu. Anıt, Barbas adında, ünü Roma’ya dek ulaşmış bir bölge hekiminin mezar yazıtı idi. MS 2. yüzyıl sonu, 3. yüzyıl başına tarihlenen yazıtta şu ifade yer almaktadır.
“Eğitimi / kültürü ve hekimlik sanatıyla kimsenin gerisinde kalmayan / en önde gelen, ünü Roma İmparatorluğu boyunca yayılmış Barbas, gençliğinin baharında öldü. Babası, Aksios oğlu Gordios ve annesi Lousta onun anısını ebedileştirmek ve onu onurlandırmak için (bu anıtı dikti).’
Yaptırdıkları mezar anıtının başına isimleri de yazılı ebeveyni (baba Aksios oğlu Gordios, anne Lousta) tarafından diktirilmişti. Hem cerrah olarak hem de hekim yetiştiren biri olarak, en verimli çağında öldüğü belirtiliyordu.
Dr. İsmail Kaygusuz , “Bölgede köklü bir tıp eğitim merkezi geleneği sürmemiş olsaydı, neredeyse 1500 yıl sonra Sultan Alaaddin Keykubat (1219-1236) zamanında, Çankırı’da bir şifa yurdu kompleksi yapılmazdı. Üstelik imp. Caracalla (198-212) ve Septimius Severus (212-218) dönemlerinde Gangra’da basılmış paralarda Asklepios’un simgesi yılanın betimlenmesi boşuna değildir; bunlar da bizi doğruluyor.” değerlendirmesinde bulunuyor.
Kurşunlu Tarih Araştırmaları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Eryılmaz, “ Eskiahır Köyünde bulunan ve ‘Hekim Barbas’ anısına dikilen anıt, üzerinde daha fazla düşünülmeyi hak ediyor. Hekim Barbas’a atfen dikilen yazılı Anıtı’n bulunduğu bölgede arkeolojik kazı planlanmalıdır. Eskiahır Yer Altı Şehri mağaraları yörenin Kültür ve Turizm vizyonuna eklenmeli ve tüm detaylarıyla açığa çıkartılmalıdır. Hekim Barbas ile Yer Altı Şehri arasında bir ilişki olup olmadığı tartışılmalı ve araştırılmalıdır” şeklinde konuştu.
Bin beş yüz yıllık tıp geleneği
1074 yılında Emir Karatekin Beyin Çankırı’yı fethetmesiyle birlikte Türk hâkimiyeti başlayan Çankırı’da, Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat’ın Atabeyi Cemalettin Ferruh tarafından 1235 yılında Cemalettin Ferruh Darüşşifası (Sağlık Yurdu) yaptırılmıştır. Darüşifada taş yüzeylere işlenen, birbirine dolanan yılan ve kadehe sarılı zehrini akıtan yılan figürleri, 1930’lu yıllarda tıp tarihçisi Prof. Dr. Süheyl Ünver’in önerisiyle Tıp ve Eczacılık Fakültelerine simge olarak kabul edilmiştir.
Çankırı Müzesinde sergileniyor
Hekim Barbars yazılı anıtı ve kadehe sarılı zehrinin boşaltan yılan figürleri, Çankırı Müzesinde sergilenen önemli tarihi eserlerin başında gelmektedir.
