Kastamonu İstiklâl Mahkemesi Başkanı Mustafa Necati (Uğural) 10 Ağustos 1921 günü Çankırı’ya geldi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 2010 yılında İstiklal Mahkemeleri karar defterlerinin tasnif ve tercümesi ile mahkemelerin gizli dosyalarının açılması yönünde görevlendirdiği ekip, çalışmalarını büyük ölçüde tamamladı. 8 kişiden oluşan yeminli ekip,2 yıllık bir çalışma ile Cumhuriyet'in ilk yıllarında faaliyet gösteren İstiklal Mahkemeleri'nin gizli dosyalarını tek tek açarak tasnif etti. Mahkemelerin 5 bin 178 sayfadan oluşan karar defterlerini de tercüme etti.

Cumhuriyet'in ilanından sonra, 3 İstiklal Mahkemesi kuruldu.

İstiklal mahkemelerinde 55 bin kişi yargılandı, 1352 kişi idam edildi. Yaklaşık 3 bin kişi hakkında idam hükmü verilmesine karşılık uygulanmadı. Yaklaşık 40 bin kişi hakkında ise dayak cezası verildi.

İstiklal Mahkemeleri’nin “İstiklal Mahkemesi, mücâhedesinde yalnız Allah’tan korkar.” yazılı meşhur bir tabelası vardı. Merakla beklediğimiz dosyaların kamuoyuna açıklanması halinde "Allah’tan mı, kulundan mı korktular?" bunu göreceğiz İnşallah.


Mustafa Necati Bey (Uğural) , 18 Ağustos 1921 senesinde Kastamonu İstiklâl Mahkemesi Başkanı olarak seçildi.10 Ağustos 1921 günü Ankara’dan ayrılarak Çankırı’ya geldi. Birkaç gün Çankırı’da yargılama yaptıktan sonra, 18 Ağustos’ta Kastamonu’ya geçti.
  • İstiklal Mahkemesi kayıtlarının açıklanması halinde, Mustafa Necati’nin Çankırı’da yaptığı yargılamaların belgeleri de gün ışığına çıkacak ve bu mahkemelerde kimlerin kaleminin kırıldığını da öğrenmiş olacağız.

Mustafa Necati ilk olarak; 11 Eylül 1920 tarihinde kurulan ve TBMM’nin 17 Şubat 1921 tarihli Kararı ile çalışmaları sona eren, 1. Dönem İstiklâl Mahkemelerinden ”Sivas İstiklâl Mahkemesi” üyeliğine seçildi.

1921 yılı başında II. Dönem İstiklâl Mahkemeleri kurulmuş, Mustafa Necati, çalışma alanında “Çankırı, Çorum, Zonguldak, Adapazarı, Bolu ve İzmit’in” bulunduğu Kastamonu İstiklâl Mahkemesi Başkanlığına seçilmiştir.

Mustafa Necati 18 Ağustos 1921 günü Kastamonu'ya gelmiş ve Kastamonu’da, mahkeme başkanlığının yanında, bölgedeki Kuvâyi Milliye hareketini de organize etmiştir.

Mahkemenin sorumluluk alanlarına giren Bolu, Adapazarı ve İzmit’e kadar giderek buralarda yargılamalar yapmıştır. 

Kastamonu’daki genç ve idealist kadroyu 15 Haziran 1919'da kurulan Açıksöz gazetesinin etrafında toplamış; gazete idarehanesini bir karargâh gibi kullanmıştır. 

1922 yılı başlarında yapılan belediye seçimlerinde;3. Dönem Osmanlı Meclisi Mebusanı Kengırı Milletvekilliği yapan Dr. Fazıl Berki Tümtürk'ün belediye başkanı olmasına çalışmış ve bunda da başarılı olmuştur.Belediye hizmetlerine destek vererek, mahkûmları belediye işlerinde çalıştırmıştır. Kastamonu’da Müdafaa-i Hukuk, Kızılay Derneği, Çocuk Esirgeme Kurumu, Gençler Kulübü, Muallimler Cemiyeti ve İlim Derneği gibi kurumların toplantılarına katılarak konuşmalar yapmıştır.

Kastamonu Belediyesi, Mustafa Necati'yi 25 Nisan 1922 tarihinde şehrin ilk “Fahrî Hemşehrisi” ilân etmiştir.

Mustafa Necati, 1 Ağustos 1922'de İstiklâl Mahkemelerinin çalışmalarına son verilmesi üzerine Kastamonu'dan ayrılmış, hemen ardından da 17 Ağustos 1922 tarihinde Amasya İstiklâl Mahkemesi Başkanlığı görevine getirilmiştir.

Atatürk’ün yakın düşünce ve mesai arkadaşlarından olan Mustafa Necati Bey, Kuvayı Milliye hareketinde de aktif rol almış, kısa ömrüne rağmen Cumhuriyetin öncesinde ve ilk yıllarında bir çok faaliyetin iön saflarında bulunmuştur.

İstanbul’un işgali ve Meclis-i Mebûsan’ın İngilizler tarafından basılması, TBMM’nin açılmasına giden yolu açınca, işgal altında bulunan bölgeler hariç ülkenin her tarafında seçimlerin yapılmasına başlanmıştı. Karasi Sancağı ve Balıkesir Kuvâ-i Millîyesi’nin denetimi altında bulunan Saruhan (bugünkü Manisa) Sancağında da seçimler yapıldı ve Mustafa Necati Saruhan Mebusu seçildi.

TBMM'nin 2. ve 3. döneminde de İzmir'den milletvekili seçilmiştir.

Mustafa Necati 20 Ekim 1923 tarihinde, ilk olarak "Mübadele, İmâr ve İskân Vekili" oldu.

Mustafa Necati'nin ikinci bakanlığı, 6 Mart 1924 tarihinde başladığı, Adliye Vekilliğidir(Adalet Bakanlığı) ki;"Şer'î Mahkemeler" onun Adliye Vekilliği döneminde kaldırılmıştır.

Mustafa Necati, 20 Aralık 1925 tarihinde Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) olduğunda, 24 Ağustos 1924 tarihinde seçilmiş olduğu "Muallimler Birliği Genel Başkanlığına" da devam ediyordu.

Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Beyin hazırladığı “Millet Mektepleri Talimatnamesi” (Yönetmeliği) 11 Kasım 1928’de Bakanlar Kurulu’nda onaylandı ve 7284 sayılı Bakanlar Kurulu kararının 24 Kasım 1928’de Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla yürürlüğe girdi.

Millet Mekteplerinin resmen açılışı 1 Ocak 1929’da gerçekleşti. O gün, “Maarif Bayramı” olarak kutlandı. 

Ne var ki; Millet Mekteplerinin mimarı olan Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Uğural (1892 doğumlu),Millet Mekteplerinin açıldığı 1 Ocak 1929 Salı günü geçirdiği apendisit rahatsızlığı neticesinde genç yaşta ölmüştür.

3. Dönem Osmanlı Meclisi Mebusanı Kengırı Mebusu